Bayramlar ve çocuklar

Amerika’da sonbaharla birlikte bayramlar mevsimi başlar. Ekim ayının son günü ‘Halloween Day’ vardır, ardından kasımda hindilerin yendiği, kızılderililerden mülhem Thanksgiving Day=Şükran Günü gelir, sonra aralık ayı Noel heyecanıyla geçer, derken yeni yıl girer.

Halloween Day Türkçe’ye ‘Cadılar Günü’ olarak çevrildi. Yıllar ve yıllar önce ABD’ne ilk geldiğimde şahit olduğum Halloween Day bana son derece ilgi çekici gelmişti, 1984 yılında Türk Edebiyatı Dergisi’nde anlatmıştım. Memleketimdeki okuyucuya ‘değişik, farklı, yeni’ bir şey anlatmanın memnuniyetini yaşadığımı hatırlıyorum. Belki de bu bayram hakkında Türkçe’de ilk yazan bendim. O yıllar internetle, bir ‘tık’la her yerden, her şeyden haberdar olunan yıllar değildi.

Şimdi otuz küsur sene sonra… Halloween Day bizim ‘yerli ve millî’ bayramlarımızdan oluvermiş! Son yıllarda İstanbul’un bazı semtlerinde gençlerin çılgın partilerle kutladığını basından öğreniyordum da, bu sene memleket genelinde kutlamaların çocuklara, okullara indiğini gördüm. Neredeyse kendimi suçlu hissedeceğim!

Özel yazışmalardan, eş dosttan, akrabadan ülkemizdeki okullarda cadılar bayramı kutlamaları yapıldığını duyunca haberleri bir karıştırayım dedim ki… Okullarımızda Cadılar Bayramı ihya edilir olmuş! Bakın, bazı haberlerden cümleler:

“1 Kasım’da anaokulu ve ilkokul öğrencilerimiz Cadılar Bayramını kutladılar. Cadılar Bayramı için hazırlanırken sınıf kapılarını ve Trick or Treating yaparken kullandıkları kâğıt poşetlerini süslediler.”

“5. Sınıflar özelikle çok hevesli katılım sergilediler, kostümler giydiler, bu günün geleneksel oyunu “Tricks or treats?” (Şaka mı şeker mi?) oynadılar.”

“… Anaokulu, birkaç gündür yapmış olduğu çeşitli sanat faaliyetleri ile sınıflarını süsledi. Bu bayramın sembolü hâline gelen bal kabağını da süslemelere katmayı unutmadı. Kostümlerini giyip maskelerini takan minikler, hazırladıkları süslü torbalarla okulun çeşitli birimlerine gidip “şaka ya da şeker” diye bağırdılar. Şakayı göze alamayan büyükler, onlara ‘şeker’ deyip ikramda bulundu. Daha sonra ortak alanda toplanan küçüklerimiz, büyük bir parti yaptı. Dans edip balonlarla oynadı. Yemekten sonra da sınıflarında, evlerinden getirdikleri yiyecek ve şekerleri paylaştılar.”

“Kolejliler yabancı diller zümremiz tarafından gerçekleştirilen Halloween (Cadılar Bayramı) etkinliğinde birbirinden güzel kostümleriyle sahneye çıkarak İngilizce şarkılar söyleyerek hem eğlendiler hem de eğlendirdiler.

“Sınıflarımız günün temasına göre süslendi ve öğrencilerimiz kostümler giydiler. Hep birlikte hem eğlenceli hem de eğitici ve öğretici bir aktivite gerçekleştirmiş olduk.”

“3. sınıf öğrencilerimiz ile Cadılar Bayramı kutlamalarında çok eğlendik. Masalarımızı yaptığımız küçük kâğıt hayaletler ile süsledik ve şarkılar dinledik.”

“Cadılar Bayramını İngilizce oyunlar ve aktiviteler eşliğinde kutladık. Aynı zamanda öğrencilerimiz bu bayramın kökeni ve tarihi hakkında da bilgi sahibi olarak kültürler arası bir çalışma yapmış oldular.”

Anneler, babalar, öğretmenler… Siz ne yapıyorsunuz? Siz Halloween Day’in ne olduğunu hiç araştırdınız mı? Neresinden bize yakın buldunuz da sınıflara soktunuz? ‘Kültürler arası çalışma’ demek? Bu çocuklar Türk mitolojisini biliyor mu meselâ? Hıdırellez’in, Nevruz’un tarihini, kökenini öğreniyor mu? Okullara yabancı ülkelerden bayram ithal edemezsiniz!

Üstelik bol miktarda şekerli şeyler yendiği için küçük çocukların sağlığına da zararlı bir gündür bugün!

Halloween Kelt’lerin hasat geleneklerinden, farklı pagan kültürlerinden esintilen taşıyan bir Hıristiyan yortusu. Hallow ‘aziz, kutsal’ demek. Kelimenin anlamı ‘kutsal günün arefesi’. İnançlarına göre ruhlar ve azizler yeryüzüne dönüp Halloween’i takip eden iki gün boyunca yeryüzünde dolanırlar, ibadet ederler. Yani asıl bayram ‘Halloween’ denilen günü takibeden iki gündür, kilise ölen azizler için âyinler yapar. Ama sade vatandaşı bayram değil, arefesi ilgilendirir; dinî boyut değil, ticaret, eğlence ve korku boyutu ilgilendirir. Herkes başka bir kılığa girer ki, kötü ruhlar kendilerini tanıyıp zarar vermesin! Korkunç kılıklara girerlerse zaten kötü ruhlar onları kendilerinden biri sanır, hiç ilişmez! Vesaire vesaire…

Farklı kılıklara girip tanınmayacak hale gelen çocuklar kapı kapı dolaşır şeker, çukulata toplar; ‘trick or treats’ derler. Bu ifadenin de tam karşılığı ‘Birşeyler ver, yoksa karışmam!’ demektir. ‘Trick’ şakadan ziyade ‘hile, numara yapmak’tır. Bazı mahallelerde gençlerin kendilerine şeker vermeyen evlere çürük yumurta attıkları duyulur meselâ.

Her kültürün böylesi inanışları, özel günleri vardır. Asla kınamam. Ama Halloween bizimle ilgili bir gün değildir! Bizi ilgilendirecek bir gün değildir!

Yılbaşı kutlamalarına hiç bir diyeceğim yok! Sonuçta bizim de kullanmakta olduğumuz bir takvim değişiyor. Duvara yeni bir takvim asılıyor. Takvimlerin herhangi bir kutsiyeti yoktur. Teknik bir meseledir. Takvim yılı değişirken kimi insanlar bunu türlü şekillerde kutlamak isteyebilir. Ama Halloween Day nedir Allah aşkına? Cadılar Bayramı nedir? Bu bayramı okullara sokmaktan maksadınız nedir? Kutlamaları özel okulların yaptığı anlaşılıyor. Özel okullar da Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı değil midir ve bakanlık ‘millî’ olunması gereken konularda sorumluluk makamı değil midir? Otuz küsur yıl önce bu bayramı ben anlatmıştım ama vallahi sorumluluk bende değil!

Andımız’ı ‘çağdışı’ ilân eden bakanlığın Cadılar Bayramı’nda ‘çağdaş’ bir hava bulduğu anlaşılıyor!