24 Mayıs 2025 tarihinde Ankara’da, Dostum Vakfı’nın ev sahipliğinde Afganistan Türkleri için hayati öneme sahip bir çalıştay düzenlendi. Türk dünyasıyla ilgilenen çoğu ajansın dahi değinmediği, medyada yer bulamayan bu çalıştay, ilk kez gerçekleştirildi. Türkiye ve Afganistan'dan önemli Türk akademisyenlerin, araştırmacıların, öğrencilerin ve sivil toplum kuruluşlarının katılımıyla 4 oturum hâlinde düzenlenen bu çalıştayda, Afganistan Türkleri için çok önemli kararlar alındı. Ayrıca bazı kavram ve fikir karışıklıkları giderilerek netliğe kavuşturuldu.
Bu kararların bazılarını sizler için özetlemek isteriz:
1. Afganistan Türklerinin sadece Türklerin yoğun olarak yaşadığı kuzey bölgesiyle sınırlı olmadığı, ülkenin diğer bölgelerinde de yaşadıkları ve bu kesimlerin asimile edilmesine karşı çıkılması gerektiği vurgulandı.
2. Uluğ Türkistan’ın güney kısmında yer alan, bugün Afganistan’ın kuzeyine denk gelen bölgenin tarihî adının “Güney Türkistan” olarak kullanılması benimsendi. Bu tanımın hem kamuoyunda hem de bilim dünyasında yaygınlaştırılması gerektiği ifade edildi. Çünkü bu kavramın, bölgedeki Türk kimliğinin korunmasına katkı sağladığı belirtilerek, Taliban yönetiminin Türk kimliğini yok etme politikalarına dikkat çekildi.
3. Afganistan Türklerine konuşma ve ana dilde eğitim haklarının tanınması, Türkçenin mahalli ve bölgesel statüden çıkarılarak resmî dil seviyesine yükseltilmesi ve bu hakkın anayasal güvence altına alınması talep edildi. Ayrıca Türkçe yer adlarının korunması ve yaygınlaştırılması amacıyla tabela ve haritaların hazırlanmasının da dikkat merkezinde tutulması önerildi.
4. Günümüz Afganistan topraklarında yaşamış büyük Türk tarihî şahsiyetlerinin ve şehirlerinin kültürel mirasının korunması gerektiği vurgulandı. Bölgeye farklı ülkelerden insanların getirilerek demografik yapının değiştirilmek istendiği belirtilerek, bu durumun önüne geçilmesi için Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devletleri Teşkilatı başta olmak üzere ilgili ülkelerin ve uluslararası teşkilatların aktif müdahalesinin gerekli olduğu ifade edildi. Ayrıca Türkistan'ın kültürel mirasını korumaya yönelik dijital arşiv çalışmaları başlatılması önerildi.
5. Güney Türkistan’ın ekonomik durumu ele alınan çalıştayda, bölge halkının istihdamı için tarım ve küçük ölçekli sanayi girişimlerinin desteklenmesi gerektiği vurgulandı. Ayrıca Türkiye ve bölge ülkeleriyle ticaret ağlarının kurulmasının önemi dile getirildi.
6. Taliban yönetiminin kadınlara ve kız çocuklarına yönelik sert tutumlarına dikkat çekilerek, bölgedeki Türk kadınlarının ve kızlarının eğitim ve çalışma olanaklarına erişiminin önündeki engellerin kaldırılması için destek talebinde bulunulmuştur.
7. Siyasal alanda Afganistan Türklerinin temsiliyetinin artırılması gerektiği belirtilmiş, seslerinin daha geniş kitlelere duyurulabilmesi için görsel ve yazılı basın çalışmalarının güçlendirilmesi, belgesel projeleri ve saha raporlarının hazırlanması gibi faaliyetlere öncelik verilmesinin gerekliliği vurgulanmıştır.
8. Tarihî Türkistan’ın kültürel ve akademik çalışmalarını desteklemek amacıyla Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde “Tarihî Türkistan Kültür ve Çalışma Masası” kurulması önerilmiştir.
9.Afganistan dışındaki Türkler arasında dayanışmayı güçlü tutmak amacıyla çeşitli teşkilatlanma yapıları oluşturularak “Afganistan Türkleri Diasporası”nın kurulması gerekliliği vurgulanmıştır.
Çalıştayda alınan kararları yukarıda kısaca özetlemeye çalıştık. Büyük Türk dünyasının bir ferdi olarak bu tür çalışmaların devam etmesini, alınan kararların sadece kâğıt üzerinde kalmayarak en kısa zamanda uygulamaya geçirilmesini temenni ederiz.
