Tarihi Azerbaycan toprağı olan ve 1920’li yılların başında Ruslar tarafından Ermenistan’a verilen Zengezur, doğudan batıya uzanan yolun üzerinde bulunması sebebiyle büyük güçlerin ilgi odağındadır. Aynı zamanda Anadolu Türklüğünü Türk dünyasına bağlayan bu bölge, Türkiye’nin asırlık planları içerisinde yer alıyor.
İkinci Karabağ Savaşı’nı bitiren 10 Kasım 2020’de imzalanan üçlü anlaşmada, Zengezur üzerinden geçen ve Azerbaycan’ı Nahçıvan’a, dolayısıyla Türkiye’ye bağlayan koridorun açılması maddesi yer alıyordu. Anlaşmaya göre buranın güvenliğini ise Ruslar sağlayacaktı.
Tabii Zengezur meselesi gündeme geldiği andan itibaren buna en sert şekilde karşı çıkan ülke İran oldu. Çünkü Zengezur’un açılmasıyla hem İran’a alternatif bir yol oluşuyor hem de bölgede Türkiye ve Azerbaycan ağırlığı artıyordu. Anlaşmadan bu yana geçen 5 yıla rağmen bölgenin esas güçleri olan İran, Rusya ve bazı Batılı ülkeler, bu projeye çeşitli yollarla engel oldu ve hâlâ da olmaya devam ediyorlar.
Aynı şekilde Ermenistan da bölgenin kontrolünü Rus güçlerine değil, Batılı güçlere bırakmak için çareler arıyor. Çünkü bölgeye Batılı güçlerin gelmesine Rusya ve İran şiddetle karşı çıkıyor. Sonuç olarak, yakın zamanda Batılı medya ajanslarından bildirilen haberlere göre Ermenistan, Zengezur Koridoru’nu Amerikalılara kiralamak istiyor. Ayrıca bölgenin güvenliğinden de Amerikan şirketleri sorumlu olacak.
Rusya’nın Azerbaycan Türklerine yönelik son zamanlardaki zorbalığının altında da bu mesele yatmaktadır. Yani Azerbaycan’a gözdağı vererek bu projeye onay vermemesi için baskı yapmaktadır.
Gelelim İran’ın tutumuna. İran’ın dinî lideri Hamaney’in Uluslararası İlişkiler Danışmanı Ali Ekber Velayeti, Zengezur koridoruyla ilgili şu açıklamayı yaptı:
‘‘Zengezur Koridoru’ gibi projeleri, daha büyük jeopolitik projelere kılıf olarak sürdürmektedirler. Bu projelerin asıl hedefi; direniş hattını zayıflatmak, İran’ın Kafkasya ile bağlantısını kesmek ve İran ile Rusya’yı bölgenin güneyinde kara sınırlarından kuşatmaktır. Bu proje yalnızca, ABD’nin Ukrayna yerine Kafkasya’yı Rusya ve İran’a baskı uygulayacağı yeni cephe olarak hazırlama planının bir parçası değil, aynı zamanda NATO’nun ve bazı pantürkist çevrelerin de desteğiyle yürütülmektedir.”
Zengezur günümüzde Ermenistan toprakları içinde yer alıyor. Zengezur ile ilgili her türlü söz ve yetki hakkı Ermenistan’a aittir. Yani bölgeye kimin geleceği konusunda karar yetkisi Ermenistan’dadır. Azerbaycan bu meselede en fazla kabul edebilir veya reddedebilir. Azerbaycan yetkililerinin de bölgenin ABD’ye kiralanmasıyla ilgili yöneltilen sorulara, muhatabın Azerbaycan değil Ermenistan olduğunu vurgulaması bundandır.
Ancak İran ve İran’a yakın gruplar, bu konuda sürekli Azerbaycan’ı suçlarken Ermenistan hakkında tek kelime etmiyorlar. Elbette biz de bölgenin ABD’nin güdümüne bırakılmasından rahatsızız; fakat bunun sorumlusu İran’ın saldırdığı gibi Azerbaycan ve “pantürkistler” değil, bizzat İran ve Rusya’nın koruyup kolladığı Ermenistan’dır.
İran, Azerbaycan’da suç aramak yerine önce kendi beslediği ve büyüttüğü şımarık çocuğa bakmalıdır. Ancak yaşananlardan anlaşılıyor ki İran hâlâ bundan ders çıkarmamış ve yakın zamanda da çıkaracağa benzemiyor.
